منطق نئواستعماری رتبهبندی اعتباری جهانی
نویسنده: پارس کیان
تاریخ بروزرسانی : یکشنبه ۱۹ اسفند ۱۴۰۳
نفوذ غولهای رتبهبندی اعتباری، یعنی مودیز، استاندارد اند پورز و فیچ در آفریقا ریشهای عمیق در میراث استعماری دارد. سوگیریهای سیستماتیک و پیامدهای اقتصادی مخرب این مؤسسات، اصلاحات رهبریشده توسط آفریقا را برای بازیابی حاکمیت مالی ضروری ساخته است.
در اوایل سال ۲۰۲۳، نیجریه درگیر یک بحران اقتصادی شد، زیرا مودیز رتبه اعتباری این کشور را از B3 به CAA1 کاهش داد. این تصمیم بازارهای مالی را متزلزل کرد و موجی از عواقب اقتصادی را به دنبال داشت. سرمایهگذاران از بازار خارج شدند، ارزش اوراق قرضه دولتی نیجریه سقوط کرد و هزینههای استقراض افزایش یافت. برای کشوری که درگیر تورم بالا، زیرساختهای ناکافی و بدهی رو به رشد است، این تنزل رتبه تنها یک عدد نبود، بلکه یادآور تلخی از تأثیر ارزیابیهای خارجی بر سرنوشت اقتصادی یک کشور بود.
در حالی که بسیاری از کشورهای آفریقایی در تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی خود پس از بحران کووید-۱۹ هستند، دسترسی به منابع مالی ارزان حیاتی شده است. با توجه به اینکه سرمایهگذاران بینالمللی به شدت به رتبهبندیهای اعتباری برای ارزیابی ریسک متکی هستند، تنزل رتبه میتواند توانایی کشورها را در جذب سرمایهگذاری و تأمین مالی پروژههای توسعهای به شدت محدود کند. در نیجریه، کاهش رتبه نهتنها هزینههای استقراض را افزایش داد، بلکه تلاشهای دولت برای سرمایهگذاری در زیرساختها و برنامههای اجتماعی را تهدید کرد. افزایش هزینههای بازپرداخت بدهی باعث شد که منابع مالی از پروژههای توسعهای منحرف شده و به بازپرداخت بدهی اختصاص یابد، که این امر روند بهبود اقتصادی را مختل کرد. این تجربه نیجریه مشابه بحرانهای اخیر در غنا (فوریه ۲۰۲۲) و مصر (اکتبر ۲۰۲۳) است، که در آن کاهش رتبهبندیهای اعتباری به مشکلات اقتصادی دامن زد. این روند نشاندهنده سوگیری سیستماتیک در نظام مالی جهانی است. کشورهای آفریقایی که اغلب تحت تأثیر میراث استعماری و نئواستعماری هستند، بر اساس معیارهای سختگیرانهای ارزیابی میشوند که شرایط اقتصادی منحصربهفرد آنها را در نظر نمیگیرد، و در نتیجه منجر به ارزیابیهای نادرست و تداوم وابستگی مالی میشود.
در سراسر آفریقا، درخواستهای زیادی برای اصلاح نظام رتبهبندی به گوش میرسد. ذینفعان خواستار تغییراتی هستند که ارزیابیهای دقیقتر و عادلانهتری را ارائه دهد که منعکسکننده شرایط محلی باشد. اقتصاددان سرشناس، دامبیزا مویو، در کتاب خود Dead Aid استدلال میکند که مدل فعلی کمکهای خارجی نهتنها در کاهش فقر شکست خورده، بلکه بهطور فعال مانع پیشرفت آفریقا شده است و چرخه وابستگی و فساد را تقویت کرده است. این واقعیت بر نیاز به تغییرات ساختاری در نحوه ارائه کمکهای مالی به کشورهای آفریقایی تأکید دارد.